zwana też „wanilią meksykańską” albo „wanilią West Indian” – to gatunek storczyka, zaliczanego do rodzaju waniliowych orchidei, które liczą ponad 100 gatunków storczyków występujących w regionach tropikalnych na całym świecie. Naturalnie spotykana w Meksyku oraz północnych częściach Ameryki Południowej. Dziś również uprawiana na Madagaskarze i jest jedną z najstarszych odmian tam obecnych. Producenci wanilii jednak stopniowo rezygnują z prowadzenia jej upraw, gdyż jest dużo mniej wydajna niż odmiana Planifolia, uważana za tę najszlachetniejszą, oraz ma mniejszą zawartość naturalnej waniliny, cząsteczki odpowiedzialnej głównie za smak i aromat wanilii. Pnącza Pompony mogą kwitnąć nawet 3-4 razy w roku, ale mają mniej kwiatów co w efekcie przekłada się na mniej strąków wanilii, za to większych. Surowe mogą przypominać kształt banana. Mimo to są one mocniejsze i nie ulegają szybko więdnięciu, łatwiej się je również uprawia i pielęgnuje po zbiorach. Ich długość może dojść nawet do 25 cm. Cała roślina jest bardziej odporna na choroby.

Kwiaty wanilii na Madagaskarze zapylane są ręcznie przez tzw. swatki, a w swoim pierwotnym klimacie robią to głównie pszczoły euglossine, inaczej pszczoły orchidee oraz kolibry. Mimo to korzysta się tam również z pomocy swatek, gdyż same owady są niewystarczające względem ilości kwiatów do zapylenia. Owoce zbiera się zanim dojrzeją całkowicie, aby uniknąć utraty cennych nasion. W naturze dojrzałe owoce pękają i uwalniają tysiące drobnych nasion, które są rozproszone przez wiatr lub wodę.

Po zerwaniu i przejściu etapów pielęgnacji strąki wanilii Pompona charakteryzują się cytrusowym aromatem z domieszką lukrecji.

Wanilia Pompona wykorzystywana jest głównie w branży spożywczej oraz kosmetycznej. Jest naturalnym źródłem aromatu waniliowego stosowanego między innymi przy produkcji perfum czy aromatyzowaniu tytoniu. Pompona jest też popularną rośliną ozdobną.

zwana też „wanilią Tahitian” - należy do roślin storczykowatych zaliczanych do rodzaju waniliowych orchidei, które liczą ponad 100 gatunków storczyków występujących w regionach tropikalnych na całym świecie. Jest krzyżówką Wanilii Planifolia i wanilla Odorata. Uprawiana jest głównie w Polinezji Francuskiej, ale występuje również w Papui Nowej Gwinei i Indonezji.

Wanilia tahitensis ma znacznie niższą zawartość naturalnej waniliny niż wanilia Planifolia (odpowiednio 5–10% w porównaniu do 30%). Jednak ta cecha nie umniejsza jej, bardzo cenionych, właściwości smakowych i aromatycznych. Wanilia tahitańska ma cieńsze łodygi, węższe liście i krótsze strąki od najpopularniejszej wanilii Planifolia. Jej laski są bardziej wilgotne i grubsze, zawierają więcej wody i mniej nasion. Skórka wanilii tahitańskiej jest też cieńsza i nieco bardziej płaska.

Proces wydobywania smaku i aromatu z wanilii tahitensis jest nieco inny niż w przypadku wanilii Planifolia na Madagaskarze. Pomija się tu etap tzw. steamingu, czyli zanurzania zielonych strąków w gorącej wodzie w celu zatrzymania procesów enzymatycznych.

W pełni dojrzałe strąki wanilii tahitensis przechodzą następujące etapy:

• Odbarwienie: strąki wanilii mają 80% wilgoci i są odsłonięte w cieniu aż do całkowitego brązowienia.
• Suszenie i pocenie się na słońcu: przez kilka tygodni. Ponieważ strąki stają się bardziej elastyczne i błyszczące z powodu utraty wody, są one masowane, aby zapewnić rozsiewanie nasion wzdłuż.
• Suszenie i rafinacja powietrzna: strąki pozostawia się w cieniu, aby zawartość wilgoci i aromatu ustabilizowała się w celu uzyskania jednorodnych partii (około 50% wilgoci).

Wanilia Tahitensis ma mocno owocowy profil z nutami wiśni, a następnie nutami anyżu, śliwek i wina. Wyraźne kwiatowe nuty przenikają zarówno smak, jak i zapach. Wanilię tahitańską można stosować tak samo, jak wanilię Planifolia, ale szczególnie dobrze smakuje w deserach na bazie śmietany i owoców, słodyczy i dań z owoców morza.

zwana też „wanilią Bourbon” – to wieloletni gatunek wanilii płaskolistnej z rodziny storczykowatych, zaliczany do rodzaju waniliowych orchidei, które liczą ponad 100 gatunków storczyków występujących w regionach tropikalnych na całym świecie. Dziko rośnie jedynie w lasach tropikalnych Ameryki Środkowej i Południowej. Obecnie największe plantacje znajdują się na Madagaskarze, który to jest głównym dostawcą tej przyprawy, a sama planifolia jest podstawowym źródłem wanilii (smaku i aromatu) na świecie. Dojrzałość osiąga, gdy długość liany jest w granicach 4 metrów i dopiero wtedy może zakwitnąć. Robi to co dwa - trzy lata, rozwijając duże żółto-zielone kwiaty (nazywane również „czarnym kwiatem”) o woskowym połysku, subtelnie pachnące tylko dla rzadkich gatunków pszczół bezżądłowych z rodzajów Melipona i Trigona i kolibrów występujących jedynie w Meksyku. Co ciekawe dla człowieka kwiaty wanilii są zupełnie bezwonne. Obecnie zapylane są głównie ręcznie przez tzw. swatki, które dziennie mogą zapylić nawet 1000 kwiatów.

Owoce zbiera się zanim dojrzeją całkowicie, aby uniknąć utraty cennych nasion. W naturze dojrzałe owoce pękają i uwalniają tysiące drobnych nasion, które są rozproszone przez wiatr lub wodę.

Wanilia planifolia jest najbardziej ceniona ze względu na walory smakowe, dlatego jest szeroko uprawiana i stosowana w przemyśle spożywczym.

Po zerwaniu i przejściu etapów pielęgnacji strąki wanilii Planifolia charakteryzują się intensywnym, głębokim i aromatycznym zapachem oraz słodki smakiem.